matematikkafe.com
Fizikteki Kavram Yanılgıları
Hazırlayan: Ahmet Uzdu
Fizik Öğretmeni
“Bir konuda hiç bir kavrama ve bilgiye sahip olmamak, o konuda kavram yanılgısına sahip olmaktan çok daha iyidir”
FİZİK ALANINDA SIK RASTLANILAN KAVRAM YANILGILARI
Burada listelenen kavram yanılgılarından önemli bir kısmı MEB, Fizik Öğretim Programına uygun kodlanmıştır. Bu kodlamadaki amaç ders kitaplarının ve öğretmenlerimizin bu kavram yanılgısı ve öğrenme zorluklarını tanılamaları ve bilimsel kavrama yaklaştırma yöntem ve tekniklerini kullanmalarıdır.
FİZİĞİN DOĞASI İLE İLGİLİ YANILGILAR
* Tüm araştırmalarda tek bir bilimsel yöntem kullanılır.* Kuramlar doğrulandığında yasalara dönüşür.* Bilim her soruya cevap verir.* Bilimsel ilkeler, yasalar, kuramlar ve modeller mutlak gerçeklerdir.* Bilimsel bilgiye ulaşmanın tek yolu deney yapmaktır.* Bilim yaratıcılıktan daha çok yöntemseldir.
HARMONİK HAREKET İLE İLGİLİ YANILGILAR
* Harmonik harekette titreşim periyodu genliğe bağlıdır.
* Geri çağrıcı kuvvet titreşimin her noktasında sabittir.
* Herhangi bir başlangıç açısı için, tüm sarkaçlar mükemmel bir basit harmonik hareket yapar.
* Harmonik titreşiciler sonsuza kadar titreşir.
* İvme, bir sarkacın hareketinin bitiş noktalarında sıfırdır.
KİNEMATİK İLE İLGİLİ YANILGILAR
* Yan yana duran iki cisim aynı hıza sahiptir.
* İki cisimden önde (arkada) bulunan daha hızlıdır (yavaştır).
* İvme ve hız daima aynı doğrultudadır.
* Eğer hız sıfır ise ivme de sıfırdır.
DÜŞEN CİSİMLER İLE İLGİLİ YANILGILAR
* Aynı yükseklikten bırakılan ağır cisimler hafif cisimlere göre daha önce yere düşer.
* İvme ile hız aynıdır.
* Düşen bir cismin ivmesi kütlesine bağlıdır.
* Serbest düşme yapan cisimler sadece aşağı yönde hareket edebilir.
* Boşlukta yerçekimi ivmesi yoktur.
* Yerçekimi kuvveti cisimlere sadece düşerken etki eder.
EYLEMSİZLİK İLE İLGİLİ YANILGILAR
* Sabit hızla hareket eden cisimlere kuvvet etki eder.
* Hareket halindeki cisimlerin eylemsizliği vardır.
* Yerçekimsiz ortamda tüm cisimler aynı kuvvet uygulanarak hareket ettirilebilir.
* Hareket halindeki cisimlere etkiyen kuvvet kaldırıldığında cisim hızını azaltarak duracaktır.
* Eylemsizlik cisimleri hareket halinde tutan kuvvettir.
* Durmakta olan iki cisim aynı eylemsizlik değerine sahiptir.
* Hız mutlaktır ve gözlem çerçevesine göre değişmez.
NEWTON YASALARI İLE İLGİLİ YANILGILAR
* Etki ve tepki kuvvetleri aynı cisme etki eder.
* Newton hareket yasaları ile kinematik arasında hiç bir bağlantı yoktur.
* Newton’un üçüncü yasayına, bir cisme etki eden normal kuvvet daima cismin ağırlığına eşittir.
* Sadece İnsanlar ve hayvanlar kuvvet uygularken pasif durumdaki cansız varlıklar (masa, yer) kuvvet uygulamaz.
* Bir cisim hareket ettiğinde, ağır cisimler hafif cisimlere göre daha büyük itme uygular.
* El ile bir cisme uygulanan bir kuvvet cisim eli terk ettikten sonra da etki etmeye devam eder.
SÜRTÜNME KUVVETİ İLE İLGİLİ YANILGILAR
* Sürtünme kuvveti, daima cismin hareket yönü ile zıt yönlü bir kuvvettir.
* Sürtünme kuvvetinin kaynağı yüzeylerin pürüzlülüğüdür.
* Sürtünme daima mekanik enerjiyi ısı enerjisine dönüştürür.
* Uçakların yavaşlamasının sebebi hava sürtünmesidir.
YERÇEKİMİ İLE İLGİLİ YANILGILAR
* Ay serbest düşme hareketi yapmaz.
* Bir elmaya etkiyen kuvvetin kaynağı ike Ay’a etkiyen kuvvetin kaynağı farklıdır.
* Tüm düşen cisimlere etkiyen yerçekimi kuvvetin değeri aynıdır.
* Uzayda yerçekimi kuvveti yoktur.
* Atmosfer dışında yerçekimi kuvveti yoktur.
* Uzay aralarına etkiyen yer çekimi kuvveti yaklaşık sıfırdır.
* Yerçekimi kuvveti aynı anda sadece bir cisme etki eder.
* Ayın yörüngesinde dolanmasının sebebi yerçekimi kuvvetinin aya etkiyen merkezkaç kuvvet ile dengelenmiş olmasıdır.
* Ağırlıksızlık yerçekiminin olmaması demektir.
* Yerçekimi kuvvetinin kaynağı yerkürenin spin hareketi yapmasıdır.
ENERJİNİN KORUNUMU İLE İLGİLİ YANILGILAR
* Enerji kullanılır, azalır veya tükenir.* Hareket etmeyen hiç bir cisim enerjiye sahip değildir.* Bir cisme etki eden kuvvet cisim hareket etmese de iş yapar.* Enerji, bir türden diğer türe dönüşürken kaybolur.* Yerçekimi potansiyel enerji potansiyel enerjinin tek türüdür.* Bir cisim düşmeye bırakıldığında, yerçekimi potansiyel enerjinin tamamı aynı anda kinetik enerjiye dönüşür.* Enerji bir kuvvettir.
MOMENTUMUN KORUNUMU İLE İLGİLİ YANILGILAR
* Momentum vektörel bir büyüklük değildir.
* Momentumun korunumu sadece çarpışmalara uygulanır.
* Momentum kuvvet ile aynıdır.
* Yerçekimi olmaksızın hareket eden kütleler momentuma sahip değildir.
* Bir cismin kütle merkezi cismin içerisinde olmak zorundadır.
* Kütle merkezi ile ağırlık merkezi daima aynı noktadır.
* Hareket edemeyen cisimlerle olan çarpışmalarda momentum korunmaz.
* Momentum ile kinetik enerji aynıdır.
ÇEMBERSEL HAREKET İLE İLGİLİ YANILGILAR
* Merkezkaç kuvvet gerçektir.
* Düzgün çembersel hareket yapan bir cismin ivmesi sıfırdır.
* Sabit süratle çembersel hareket yapan bir cismin ivmesi sıfırdır.
* Düzgün çembersel hareket yapan bir cisimin dengededir.
* Düzgün çembersel hareket yapan bir cisme etkiyen net kuvvet sıfırdır.
* Çembersel hareket yapan bir cisme etkiyen hareket doğrultusuna dik net kuvvet ortadan kalktığında cisim çembersel hareket yapmaya devam eder.
* Bir cisme etki eden her kuvvet dönmeye sebep olur.
AÇISAL MOMENTUM İLE İLGİLİ YANILGILAR
* Bir cisme etki eden her kuvvet bir tork üretecektir.
* Bir doğru boyunca hareket eden cisimler açısal momentuma sahip olamaz.
* Tork, kuvvet ile aynıdır.
* Tork, kuvvet aynı yönlüdür.
* Açısal momentum vektörel bir büyüklük değildir.
* Açısal momentum ile çizgisel momentum aynı yöndedir.
KEPLER YASASI İLE İLGİLİ YANILGILAR
* Gezegenler düzgün çembersel yörüngede dolanırlar.
* Yörüngede dolanan gezegenlerin hızı zamanla değişmez.
* Tüm gezgenler kendi yörüngelerinde aynı hızla hareket eder.
* Güneş, yörüngesel hareket yapan gezegenlerin üzerinden iş yapmaz.
* Gezegenlerin yörüngeleri kesinlikle aynı düzlemde yer alır.
* Güneş etrafında dolanan tüm gezegenler aynı periyotla döner.
* Gezegenlerin yörüngesel hareketi ile rotasyon hareketi aynıdır.
UZAYDA SEYAHAT İLE İLGİLİ YANILGILAR
* Uzaygemileri bir gezegenden diğerine doğrusal bir yol boyunca seyahat eder.
* Bir gezegenden diğerine seyahat edecek olan uzaygemisi herhangi zamanda fırlatılabilir.
* Uzaygemilerinin hareketi Güneş’ten etkilenmez
* Dünyaya göre bağıl hareket Güneş’e göre bağıl hareket ile aynıdır.
* Jetler atmosfer dışında uçabilirler.
* Dünya etrafında dolanan uzay araçları Güneş’e göre sinüzoidal bir yörünge izlemez.
* Roketler hareketine zıt yönde itmek için bir ortama (hava) ihtiyaç duyar.
EĞRİ UZAY VE KARA DELİKLER İLE İLGİLİ YANILGILAR
* Uzay mıutlak boşluktur.
* Kara delikler hacmen çok büyüktür.
* Işık daima doğrusal olarak yayılır.
* Kara delikler uzaktaki cisimlere kara delik haline gelmeden önceki yıldız halindeki durumuna göre daha büyük bir yerçekimi kuvveti uygular.
* Bir kütleçekim alanında yapılan gözlemler sabit ivme ile hareket eden sistemde yapılanlardan farklıdır.
* Boşluk sesi iletir..
* Eğer Güneş bir kara delik olsa idi, Dünya Güneş’in üzerine düşerdi.
ISI VE SICAKLIK İLE İLGİLİ YANILGILAR
* Isı maddenin toplam enerjisidir.
* Isı iç enerji ile aynıdır.
* Maddeler ısıya sahip olur.
* Soğuk cismin sıcaklığı yoktur.
* Bir bardak sıcak çayın ısısı, bir bardak ılık çayın ısısından yüksektir (Olmayan ergi!).
* Denizden alınan bardak suyun ısısı, deniz suyunun ısısından küçüktür (Olmayan ergi!).
* Denizden alınan bardak suyun sıcaklığı, deniz suyunun sıcaklığından küçüktür.
* Enerji alan (veren) maddenin ısısı artar (azalır).
* Sıcaklık bir sistemdeki rastgele hareket eden moleküllerin ortalama kinetik enerjisidir.
* 40 °C sıcaklık, 20 °C sıcaklığın iki katıdır.
* Düşük sıcaklık için bir limit yoktur.
* Mutlak sıfır sıcaklığında cismin tüm taneciklerinin hareketi durur.
* Mutlak sıfır sıcaklığında bir cisim kütleye sahip değildir.
* Mutlak sıfır sıcaklığının altına inilebilir.
* Mutlak sıfır sıcaklığı deneysel olarak ulaşılan minium sıcaklık değeridir.
* Kazaklar insanları ısıtır.
* Soğuk akabilir.
* Isı ve sıcaklık aynı şeydir.
* Isı ve soğukluk sıvılar gibi akar.
* Soğuk bir kış günü, uzun süre dışarıda kalmış araç kapı kolunun (plastik) sıcaklığı, araç kaportasının (metal) sıcaklığından yüksektir.
* Saunada demir çivilerin sıcaklığı, ahşap döşemenin sıcaklığından yüksektir.
* Deri iyi bir termometredir.
Olmayan ergi!: Bu kavram yanılgıları aslında maddenin (çayın veya deniz suyunun) olmayan ısısı, varmış gibi bir algıya götürebilir. Çayın veya deniz suyunun yada başka bir maddenin ısısından bahsedilemeyeceğinden, olmayan ısılarının karşılaştırılması matematikteki olmayan ergi (Reductio ad absurdum) tekniğine benzetilebilir.
DALGALAR İLE İLGİLİ YANILGILAR
* Dalgalar madde taşır
* Bir elektromanyetik dalga, içerisinden hareket edeceği ortama ihtiyaç duyar.
* Dalgalar enerjiye sahip değildir.
* Tüm dalgalar aynı yolla yayılır.
* Aynı ortamdaki büyük dalgalar küçük dalgalara göre daha hızlı yayılır.
* Işığın farklı renkleri farklı dalga türlerine karşılık gelir.
* Parçacığa eşlik eden dalgalar(madde dalgaları) elektromanyetik dalgadır.
IŞIĞIN DALGA YAPISI İLE İLGİLİ YANILGILAR
* Işık bir parçacıktır.
* Işık dalga ve parçacığın karışımıdır.
* Işık dalgaları ile radyo dalgaları aynı şey değildir.
* Kırılma sırasında ışığın özellikleri değişir.
* Işığın hızı ortama göre değişir.
* Işığın hızı azaltılabilir (arttırılabilir).
* Madde ile ışık etkileşmez.
* Işığın tüm renkleri birleştirildiğinde siyah renk elde edilir.
* Çift yarıkta girişim ışığın dalga tepesi ve çukurunu gösterir.
* Dalga tepesinde ışık, dalga çukurunda karanlık vardır.
* Kırılma sırasında, ışığın frekansı (rengi) değişir.
* Kırılma ışığın doğrultu değiştirmesidir.
ÖZEL GÖRELİLİK İLE İLGİLİ YANILGILAR
* Uzunluk ve zaman değişimleri sadece görünürdedir (gerçekte değişmez).
* Zaman mutlaktır.
* Uzunluk ve zaman sadece bir gözlemci için değişir.
* Zaman genişlemesi 2 farklı çerçevedeki 2 saati ifade eder.
* Zaman genişlemesi ve uzunluk kısalması deneysel olarak henüz ispatlanmamıştır.
* Kütle hıza bağlı olarak artar.
* Maddesel parçaçıklar ışık hızına ulaşabilir.
ELEKTRİKSEL ALANLAR VE KUVVETLER İLE İLGİLİ YANILGILAR
* Hareket halindeki yüklü bir parçacık ivmelenirken daima bir alan çizgisini takip eder.
* Bir yüklü parçacık bir alan çizgisi üzerinde değilse, kuvveti hissetmez.
* Alan çizgileri gerçektir.
* Coulomb yasası sürekli yük dağılımına sahip sistemlere de uygulanır.
* Yüklü bir cisim sadece tek tip yüke (Pozitif veya negatif) sahiptir.
* Elektriksel alan ve kuvvet aynıdır.
* Alan çizgileri bir yerde başlayıp başka bir yerde bitebilir.
* (Bir ortamda) Belirli sayıda alan çizgileri vardır.
* Bir yüklü cisim olmasa olmasa da, elektriskel alandaki her noktada kuvvet vardır.
* Alan çizgileri yüklü cisimlerin hareket yörüngeleridir.
* Elektriksel kuvvet yerçekimi kuvveti ile aynıdır.
* Alan çizgileri tam olarak pozitif yüklü cisimden negatif yüklü cisime doğrudur.
* Alan çizgileri sadece iki boyutlu çizilir.
EŞ POTANSİYELLER VE ALANLAR İLE İLGİLİ YANILGILAR
* Gerilim bir devrede akar.
* Elektriksek alan ile gerilimden bağımsızdır.
* Gerilim enerjidir.
* Eş potansiyel eşit (düzgün) alan anlamındadır.
* Yüksek gerilim kendine zarar verir.
* Yüklü bir cismi eş potansiyel alandan hareket ettirmek için iş yapmak gerekir.
* Yüklü cisimler kendi kendilerine hareket eder.
POTANSİYEL FARKI (GERİLİM) VE SIĞA İLE İLGİLİ YANILGILAR
* Bir kondansatör ile bir pil aynı prensiple çalışır.
* Bir kondansatörün sadece levhaları arasında potansiyel farkı vardır, iç bölgelerde yoktur.
* Yüklü cisimler; cam gibi dielektrik içerisinde akarlar.
* Bir kondansatörü yüklemek için iş yapmak gerekmez.
* Bir kondansatör için daima iki farklı iletkene ihtiyaç vardır.
* Bir kondansatör sisteminin toplam yükü sıfırdan büyüktür.
* Bir kondansatörün sığası yük miktarına bağlıdır.
* Kondansatörün pozitif (negatif) yüklü levhasının üzerinde sadece pozitif (negatif) yük vardır.
* Yüklü cisimler kondansatör içerisinde akarlar.
DOĞRU AKIM DEVRELERİ İLE İLGİLİ YANILGILAR
* Dirençler yük tüketir.
* Yüklü tanecikler direnç üzerinden geçerken yavaşlar.
* Akım ile gerilim aynı şeydir.
* Bir pilin içerisinden akım geçmez.
* Büyük cisimler büyük dirence sahiptir.
* Bir devrede akım geçmesi için kapalı bir ilmek halinde olması gerekmez.
* Akım devreden geçerken tüketilir.
* İletkenlerin direnci yoktur.
* Paralel bağlı dirençlerin eşdeğer direncin değeri en büyük direncin değerinden büyüktür.
* Akım yük fazlalığıdır.
* Devreden geçen akım pilden çıkar.
* Büyük piller daha büyük gerilim uygular.
* Güç ve enerji aynıdır.
* Piller sadece enerji üretir.
MAGNETİK ALANLAR İLE İLGİLİ YANILGILAR
* Kuzey ve güney kutup, pozitif ve negatif yük ile aynıdır.
* Magnetik alan çizgileri bir kutuptan çıkar diğer kutuptan sona erer.
* Kutuplar izole edilebilir.
* Akı alan çizgileri ile aynıdır.
* Akı, gerçekte magnetik alan çizgilerinin akışıdır.
* Magnetik alanlar elektriksel alanlarla aynıdır.
* Hareketsiz yüklü cisimleri magnetik kuvvet hareket ettirir.
* Mıknatıslardaki magnetik alanların kaynağı yüklü tanecikler değildir.
* Magnetik alan çizgileri iki boyutlu çizilebilir.
* Magnetik alan çizgileri insnaları yerküre üzerinde tutar.
* Yüklü cisimler serbest bırakıldığında bir mıknatısın kutuplarına doğru hareket eder.
ELEKTROMAGNETİK İNDÜKSİYON İLE İLGİLİ YANILGILAR
* Elektrik (enerjisi) üretmek için iş yapmak gerekmez.
* Elektrik (enerjisi) üretilirken sadece mıknatıslar hareket ettirilir.
* Gerilim sadece kapalı bir devrede olur.
* Değişmeyen magnetik akı indüklenmiş e.m.k.’ ne sebep olur.
* Tüm elektrik alanlar pozitif (+) yüklü cisimlerden başlar ve negatif (-) yüklü cisimlerde son bulur.
* Barajlardaki su elektrik (enerjisine) neden olur.
ALTERNATİF AKIM İLE İLGİLİ YANILGILAR
* Yüklü cisimler devre etrafındaki tüm yönlerde hareket eder.
* Gerilim ve akım, doğru akım devrelerindeki gibi, sabit kalır.
* Bir transformatörde enerji kaybolmaz.
* Yükseltici bir transformatör daha düşük giriş enerjisine karşın size fazladan bir enerji verir.
* Transformatörler doğru akım gerilimini değiştirmek için de kullanılabilir.
* Elektrik şirketleri (evinizdeki akımlar için) elektron üretir.
DALGA PARÇACIK İKİLEMİ İLE İLGİLİ YANILGILAR
* Işık sadece dalga ya da parçacık halinde olabilir.
* Işık, herhangi bir andaki bir noktada parçacık şeklinde olabilirken başka bir noktada dalga şeklinde olabilir.
* Parçacıklar dalga özelliklerine sahip olamaz.
* Dalgalar parçacık özelliklerine sahip olamaz.
* Her bir parçacığın konumu kesin olarak ölçülebilir.
* Bir foton, içerisinde dalga bulunan parçacıktır.
* Yüksek frekansa sahip fotonlar düşük frekansa sahip fotonlardan daha büyüktür.
* Tüm fotonlar aynı enerjiye sahiptir.
* Şiddet bir fotonun genliğinin daha büyük olması anlamındadır.
* Belirsizlik ilkesi ölçüm araçlarının sınırlılıklarından kaynaklanır.
ATOM MODELLERİ İLE İLGİLİ YANILGILAR
* Elektronlar istedikleri herhangi bir orbitalde bulunabilir.
* Hidrojen tipik bir atomdur.
* Dalga fonksiyonu bir elektronun yörüngesini tanımlar.
* Elektronlar fiziksel olarak protonlardan (nötronlardan) daha büyüktür.
* Sadece elektronlar temel parçacıklardır.
* protonlar (nötronlar) temel parçacıklardır.
* Fizikçiler atom için (atomun tüm özelliklerini açıklayan) “mükemmel” atom modeline sahiptir.
* Sadece tek bir atom modeli vardır.
* Atomda çekirdek etrafında dolanan elektronlar, Güneş etrafında dolanan gezegenler gibidir.
ELEKTROSTATİK İLE İLGİLİ YANILGILAR
* Statik elektrik durgun elektriktir.
* Statik elektrik sürtünme ile oluşur.
* Statik elektrik elektronlardan oluşur.
* Nötr cisimlerde yük yoktur.
* Bir kondansatörü yüklemek ona yük doldurmak anlamındadır.
* Bulutlar birbirlerine sürtünerek yüklenirler.
* Yükler; ‘artı yük’ ve ‘eksi yük’ olarak adlandırılır.
* Piller yük depo ederler.
* Elektriksel olarak yüklü parçacıklar devreden akar.
ELEKTRİK İLE İLGİLİ YANILGILAR
* Elektrik, fiziksel bir büyüklüktür.
* Elektrik bir enerji türüdür.
* Elektronlar devrede yaklaşık ışık hızı ile hareket eder.
* Piller ve jeneratörler elektrik üretir.
* Statik elektrik, elektrik akımının tersidir.
* Atomlar, eşit sayıda proton ve elektron’a sahiptir.
* İletkenler, içerisinde yüklü parçacıkların geçmesine izin verir.
ELEKTRİK AKIMI İLE İLGİLİ YANILGILAR
* Akımın yönü negatiften pozitife doğrudur.
* Elektrik akımı, enerji akışıdır.
* Elektrik akımı olduğu sürece, elektronlar bir atomdan diğerine atlar.
* Elektriksel enerji devreden akar.
* Elektriksel güç, jeneratörden kullanıcıya doğru akar.
* Elektrik akımı, elektrik kablosunun dış yüzeyinden akar.
Hazırlayan: Ahmet Uzdu
Fizik Öğretmeni
tyt, yks, ayt fizik matematik