Matematik evrensel bir dildir ve tarihi 10 bin yılı aşkın süredir devam etmektedir (örneğin; en son Göbeklitepe’de bulunan bulgular). Bu süreçte değişime uğrayan semboller de matematik dilinin en önemli yapı taşları olmuşlardır. Projemizde ”matematik sembollerinin kökeni nedir?” sorusunun cevabı incelenecektir ve bu sayfada yayınlanacaktır. Amacımız matematiğin estetik ve tarihi yönüne olan ilgiyi arttırmaktır.
Beklenen Sonuçlar
Matematiksel sembollerin kökenleri hakkında bilgi sahibi olan bir öğrencinin matematiğe olan tutum ve inanışlarda olumlu yönde farklı bir bakış açısı geliştirmesini bekliyoruz (Örneğin; matematiğin sanat, estetik ve dil boyutları). Bu şekilde öğrenci hem ezberden uzaklaşacak hem matematik okuryazarlığı edinecek hem de matematiği günlük hayatında daha fazla uygulama imkanı bulacaktır.
Matematik derslerinde çoğu matematik öğretmeninin matematiğin tarihsel kökenlerine yeterince vurgu yapmadığı, ders dışı etkinliklerde konu ile ilgili yeterli derecede görev ve sorumluluk vermediği düşünüldüğünde konunun önemi daha iyi anlaşılmaktadır. (Alpaslan, M., Işıksal, M.)
Açıortay neden n harfi ile gösterilir?
Nasıf (yarısından bölen demektir) kelimesinin ilk harfi
Aritmetik:
Etimolojik olarak aritmet (sayı) ve ike (ilgili) kelimelerinden meydana gelmiştir. Sayma, toplama, çıkarma, bölme, kök alma, üs alma vbg.
Boş küme sembolü:
Norveç alfabesinde bir harf olan bu sembol ilk kez N. Bourbaki grubunun 1939’da yayımlanan Elemanter Matematik isimli kitabında kullanılmıştır.
Eşittir (=) sembolünün kökeni
(Eşitlik işareti): 1557 yılında matematikçi Robert Recorde, çalışırken “eşittir” sözcüğünü bıktırıcı bir biçimde tekrar tekrar yazmanın zorluğunu belirtmiş, “Paralel iki çizgi koydum, çünkü paralel iki çizgiden daha eşit bir şey olamaz.” diyerek bu sembolü kullanan ilk kişi olmuştur.
Faktöryel sembolü (!)
Bu sembolü ardışık pozitif tamsayıların çarpımının gösterimindeki zorluğu aşmak için ilk kez 1808’de Christian Kramp kullanmıştır. Sayının sağına ünlem işaretinin koyulma nedeni sayı büyüdükçe çarpımdaki büyümeye dikkat çekmek olarak yorumlanmıştır.
Matematikte i simgesi nereden gelmektedir?
Kenarortay neden V harfi ile gösterilir?
Vasati (Ortalama, ortası demektir) kelimesinin ilk harfi
Limit kelimesi Latince Limes‘ den gelmekte olup sınır, uç nokta anlamdadır.
İntegral işareti nereden gelir?
Latince "summa" (toplam) kelimesinden gelir. Kelimenin baş harfi olan s' nin evrim geçirmiş halidir. İntegral özünde bir toplama işlemidir. Bir fonksiyonun belli bir aralıktaki tüm değerlerini toplar.
Sıfır sembolünün kökeni
"Sekiz diğer sekizden çıkınca geriye bir şey kalmaz. Boş kalmaması için bir dairecik koy!" Harezrni;
Dilimizde Türkçe olmayan tek rakam "sıfır (0)"dır. Sıfır dilimize Arapça ṣfr kökünden ṣifr "hiç, boşluk" kelimesinden geçmiştir. Sıfırın etki ettiği bir diğer kelime "şifre"dir.
Matematikte bilinmeyen ifadelere neden x harfi veriyoruz?
Ömer Hayyam üçüncü dereceden bilinmeyen denklemlerle ilgili yazdığı bir eserde bilinmeyen sayı için; Arapçadaki “bir şey” anlamına gelen “şey’an” sözcüğünü kullanmıştır. Ömer Hayyam’ın kullandığı sözcük, İspanyolcada “xay” ifadesine karşılık geliyordu. Çünkü şey’an kelimesinin baş harfi olan “şin” harfinin İspanyolcada doğrudan bir karşılığı yoktu. Bu yüzden İspanyollar “xay” demeyi tercih ettiler. Ancak Batılıların ortak dili diyebileceğimiz Latince’ye çevrilirken ifade, “x” haline geldi. Ve böylece x harfi günümüze kadar gelmiş oldu. (Serap Ilgın)
Hazırlayan:
İbrahim Demir
Matematik Öğretmeni
matematikarge@gmail.com
Devam edecek...(son güncelleme: 11/03/2023)
www.matematikKafe.com
Etiketler: işaret ve sembollerin anlamları, işaretlerin kökeni, sembollerin kökeni